Ortak Akıl Teknikleri


Günümüz açık toplumlarında gerek resmi gerek ticari gerekse sivil toplum kuruluşları fikirlerini toplumla paylaşırlar, yapacaklarını daha hazırlık aşamasında topluma veya ilgili kişi ve kuruluşlara bildirirler. Bundan maksat daha iyi şeyler yapabilmektir. Düşüncelerinin toplumda daha çok kabul görmesini sağlamak ve istediklerini daha kolay yapabilmektir. Toplumu bilgilendirerek yanlarına çekerek daha az direnç görmeyi beklerler. Bu nedenle plan ve projelerini yaparken baştan konuya dâhil olabilecek kişi ve kuruluşlarla değişik yol ve yöntemler kullanarak görüş alış verişinde bulunur ve yapmak istediklerini ona göre şekillendirirler. Son yıllarda bu konuya devlette önem vermiş özellikle çevre konuları başta olmak üzere toplumun görüşlerini almaya başlamıştır.  Bu durum demokrasinin gelişmesi ve hak arama yollarının gelişmesinin bir sonucudur. Bu durumu hızlandıran sebep ise haberleşme ve teknolojideki gelişmeden kaynaklanmıştır.

Biz burada bu görüş alış verişi ve böylece ortak akıl oluşturma yol ve yöntemlerini açıklamaya çalışacağız. Bu yollar genel olarak Arama Konferansı ve Beyin Fırtınası dır. Bunların dışındaki konferans, seminer, anket gibi etkinlikler tek taraflı bilgi alma ve ona göre yön tayin etme yollarıdır.

Ortak aklı bulmaya çalışmak bir anlamda geleceği şekillendirme çalışmasıdır. Bu yollar strateji geliştirmenin de birer aracıdırlar. Bu nedenle önemlidirler. Artık her konuda Arama konferansı ve Beyin Fırtınası yolları kullanılarak ortak akıl oluşturulmaya çalışılmaktadır.

Geleceği Şekillendirme Toplantısının en temel amaçlarından biri sorunlara takılıp kalmaktansa ortak akıl çerçevesinde çözüm önerilerine ve eylemlere yoğunlaşmaktır.

Doğru cevapları bulmak, doğru soruların sorulmasıyla mümkündür.

ARAMA KONFERANSI

Arama Konferansı ortak akıl oluşturmayı amaçlayan katılımlı bir planlama metodolojisidir. Başka bir deyişle ortak akıl oluşturmaya yönelik bir katılım tekniğidir. Arama Konferansı çok çeşitli gerekçelerle yapılabilir.

Ortak görüş oluşturmayı, ortak sorunlara çözüm bulmayı, daha iyiye ulaşmak, gelişmek için neler yapılması gerektiğini belirlemeyi ve ortak hedefler seçmeyi sağlayan bir çalışma düzenidir. Klasik olmayan konferans düzeni içinde, ortak akıl aramak üzere iddia sahipleri 2-3 gün süre ile bir araya getirir. İddia sahipleri, konu ile ilgili, o konuda çalışıp bir tecrübe kazanmış ve bilgi birikimi olan kişilerdir. Aranan şey ortak akıldır. Katılımcıların birbirlerini ikna ederek geliştirecekleri ortak akıl arama konferansının her aşamasında aranır ve bulunur. Klasik konferans düzenlerinde bir veya birkaç kişi çıkıp belirli konuları anlatır ve geri kalanlar dinler; Arama Konferansında ise, tam tersine, katılanların tamamı bir düzen içinde konuşarak bir sonuca ulaşır.

Arama konferansının amacı, normal olarak direkt ilişkide bulunmayan kişileri bir araya getirip, onları katılımlı bir tasarım ve problem çözme süreci içine sokmasıdır. Toplantı, büyük gruptan küçük gruplara bölünerek, organik bir şekilde, konferans görevini bitirinceye kadar çalışır. Konferansın sonuca götürülmesinde bir yürütücü bulunur. Yürütücü tartışmanın içeriğine karışmaz ve içerik ile ilgili özel uzman olması gerekmez. Yürütücünün rolü süreci yönetmektir.

Arama konferansı yöntemi yaklaşık yirmi yıldır dünyada kullanılmaktadır. Ülkemizde de son yıllarda kullanılmaya başlanmıştır.

Katılımcıların Seçimi

•  Gelecekten etkilenen ve etkileyen; gelecek ile ilgili problemlerin çözülmesindeki alternatiflerden çıkarı olan kimseler düşünülür,

•  Karar vericiler, uygulayıcılar, kurum içi veya dışındaki ilgili ve yetkili yöneticilerin katılmasına özen gösterilmesi lazımdır,

•  Katılanların uzman olmaları gerekmez ve beklenmez,

• Toplantı süresince rütbe, statü, yetki, yaş veya bir meslek grubuna ait olmak katılımcıların varsayımlarını etkilese de, oturumlarda bir öncelik veya bir ayrıcalık sağlamaz,

• Gönüllü katılım önemlidir,

• Katılımcılardan kendi fikirleri kadar diğer fikirleri dinlemeye önem vermeleri, yeni ve alışılagelmiş fikirlere önyargılı yaklaşmamaları, kavgacı değil uzlaştırıcı olmaları beklenir,

• Arama konferansı klasik bir konferans türü değildir. Uzun konuşmalar yapılmaz. Metodoloji yönlendirmesi doğrultusunda her türlü yanıta ve görüşe yer verilir.

Katılma Koşulları

• Katılımcılar bütün toplantılara iştirak ederler. Konferans sürecinin evreleri birbiri arasında ilişkili olduğu için bir bölümüne katılıp diğer bölümüne katılmamak olmaz.

• Konferans bitinceye kadar katılanlar hiçbir şekilde rahatsız edilmemelidirler. Konferans mekânından ayrılarak başka bir yere gitmeye veya misafir kabul etmeye izin verilmez.

• Konferans bir sosyal ada oluşturmalıdır. Katılanlar iş yerlerinden ve ailelerinden uzakta iki-üç gün aynı mekân da kalırlar. Yatma, yeme ve dinlenme tesislerinin aynı mekânda olmasına özen gösterilmesi lazımdır.

Arama Konferansı Bitince Neler Beklenmelidir?

•  Stratejik görüş, vizyon veya misyon tasarlanması,

•  Gerçekçi ve innovatif stratejiler,

•  Katılımlı, işbirlikçi, ortak tasarım ve eylem,

•  Mutabakat ve uzlaşma,

•  Uygulayıcıların strateji ile ilgili taahhütlerinin alınması ve stratejiyi benimsemeleri,

• Katılanların birbirini eğitmesi,

• Kuruma yeni katılan kimselerin ortamın değişik boyutlarına çabuk bir şekilde uyum sağlaması,

• Değer yargılarının konferans süreci içerisinde irdelenmesi ve paylaşılması,

• Demokratik diyalog ve katılımcı yönetim ortamının yaşanması,

• Normal olarak uzmanlara bırakılsa aylar, belki yıllar sürecek analiz ve sonuçlandırmaları 2-3 gün gibi kısa bir sürede gerçekleştirmek.

Ülkemizde Yapılan Arama Konferanslarından Bazıları Şunlardır:

•  Sabancı Üniversitesi “10. Yıl Arama Konferansı” 15 Nisan 2006

•  TOBB  “Turizm Arama Konferansı

•  İstanbul Büyük şehir belediyesi “Tarihi Yarımada’nın Dünya Mirası olarak korunabilmesi amaçlı arama konferansı” 20-21 Temmuz 2010

• Ege Koop “yeral Yönetimlerde katılımcı demokrasi ve Aktif yurttaşlık” Arama konferansı 19 Şubat 2011

• Umut Vakfı’nın düzelmediği “Bireysel Silahsızlanmada Medyanın Rolü” Arama Konferansı. 28 Eylül 1999

• Eminönü belediyesinin düzenlediği “Kapalıçarşı” Arama Konferansı 11-12 Şubat 2005

• “Barajsız Hasankeyf” Arama konferansı 10-11 Nisan 2010

• Hatay Mustafa kemal Üniversitesi ve Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından Bölgesel Gelişme Planı hazırlık çalışmaları nedeniyle köylerde düzenlenen Arama Konferansı.

Görüldüğü gibi arama konferansları her alanda yaygın biçimde ortak akıl oluşturmak için kullanılmaktadır. Arama konferansı yöntemine ticari kuruluşlarda sıkça başvurmaktadırlar.

BEYİN FIRTINASI

Beyin fırtınası hiçbir tür yargılamanın olmadığı ortamlarda gerçekleştirilir;  innovatif ve orijinal fikirlerin doğmasına yardımcı olur.

Beyin fırtınası, bir grubun açık fikirli olarak, bir konu olay veya problem durumu hakkında düşünmelerini ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmadan olabildiğince çok sayıda fikir üretmelerini istemek olarak tanımlanabilir.

Katılımcıların hayal güçlerini kullanmalarını sağlayan ve üretkenliklerini cesaretlendiren bir sorun çözme yöntemidir. Bireylerin innovatif düşüncelerini devreye sokarak çok sayıda fikri, bir grup insandan, kısa sürede elde etme tekniği olarak tanımlanabilir.

Beyin fırtınası, değerlendirme ya da sınırlama olmaksızın bir sorunun çözümüne ilişkin mümkün olduğunca çok çözüm yollarını elde etmek için düzenlenmiş olan bir grup çalışması sürecidir. Beyin fırtınası, innovatif düşünmenin temel boyutlarını somutlaştırmaktadır. Fikir, ancak verilen bir durumda uygulanabilen bir yeniliğin parçası olduğunda innovatif bir özellik taşır.

Beyin fırtınası, sistemli bir yaklaşım ortaya koyması ve innovasyon geliştirme yöntemleri içindeki kullanımı göz önüne alındığında düşünce oluşturmaya yönelik geniş kapsamlı bir süreçtir. Beyin fırtınasında alışılmamış fikirler üretme yeteneği, o anda verilen durumun ya da koşulların ötesini görebilme ve sorunun farklı boyutlarının tekrar tanımlanması üzerinde durulur. Diğer bir deyişle, sürece katılan herkes sorunun çözümüne ilişkin öneriler geliştirir, yeni ve innovatif yaklaşımlar ortaya koyar. Beyin fırtınasının esası; belirli bir durum veya probleme ilişkin, fikir ve seçenekleri ortaya koymaktır. Öğretmen yada lider beyin fırtınasının temelinde yatan ilkeleri ve tekniğin uygulanışını kavramış olmalıdır. Böylece tekniğin başarıyla uygulanışında katkısı olur. Katılım oranını yükseltmek için katılımcıları güdülemek ve innovatif fikirlerin ortaya çıkmasını kolaylaştırmak amacıyla katılımcılar konuşmaya özendirilir

Beyin fırtınası ile tartışılacak konu ana hatlarıyla daha önceden belirlenmeli ve katılımcıların konu hakkında genel bilgi edinmelerine olanak hazırlanmalı, ancak ayrıntıya inmekten sakınmalıdır. Aksi takdirde daha önceden katılımcıların problemin çözümü ile ilgili düşünmesi önlenemez. Böyle bir uygulama ise tekniğin innovatif ve özgün fikir üretme amacına ters düşer.

Başarılı bir beyin fırtınasında; değerlendirmenin sonraya bırakılması, serbest ve neşeli bir ortam oluşturulması, olabildiğince çok miktarda fikir üretilmesinin sağlanması, önerilen fikirlerin gruplanması ve geliştirilmesi çok önemlidir.

Lider katılımcıları sürekli güdeleyerek,  heyecanlandırarak zincirleme etki tepki bağını kurmalı, tartışmayı canlı bir hava içinde sürdürmeye çaba harcamalıdır.

Etkili Bir Beyin Fırtınası Sürecinin Oluşabilmesi İçin

1-Beyin fırtınası esnasında katılımcıların ileri sürdükleri fikirler asla eleştirilmemelidir. Çünkü katılımcıların, hayal güçlerini rahatça kullanabilmeleri için düşüncelerinden dolayı yargılanacakları endişelerini taşımamaları gerekir.

2-Beyin fırtınası esnasında katılımcılarda sınırsız düşünme özendirilmelidir. Dolayısıyla, lider için katılımcıların ürettikleri fikirlerin acayip veya tuhaf olması pek önem arz etmez; aksine bu tür fikirler özendirilir. Çünkü beyin fırtınası esnasında ortaya atılan olağandışı fikirler problemlere yeni çözüm yolları üretmek için gereklidir.

3-Beyin fırtınası esnasında katılımcıların fikirlerinde genellikle nitelik yerine nicelik aranmalıdır. Bu nedenle, beyin fırtınası modeli uygulanırken katılımcıların karşılaştıkları probleme ilişkin olarak iyi bir çözüm üretme olasılığını arttırmak için, onların mümkün olduğu kadar çok sayıda fikir üretmelerini cesaretlendirmek temel prensiptir.

4-katılımcıların beyin fırtınasını gerçekleştirmelerindeki amaçları, gelişme ve geliştirme olmalıdır. Çünkü beyin fırtınasında, katılımcıların birbirlerinin fikirlerinden de esinlenerek düşünce listesindeki fikirlerin çoğaltılması amaçlanır.

Beyin Fırtınası Tekniği Uygulanırken Yapılması Gerekenler:

1- Gürültülü bir ortam oluşturmaya çalışın.

2-Kahkaha seslerinin duyulmasına izin verin.

3-Akla yakın olmayan ve uçuk fikirlerin ifade edilmesine izin verin.

4-Ortaya atılan fikirleri büyük kâğıtlara yazın.

5-Değerlendirmenin zamanı gelince başlamasını sağlayın.

6-Beyin fırtınasını yöneteninde yapacağı değerlendirmenin zamanını bekleyin.

7-Düşüncelerin değişik biçimlerde ifade edilmesine izin verin.

8-Tekrarlamaları belirleyin, bir düşüncenin ikinci ifade edilişindeki farkları anlamaya çalışın.

9-Beyin fırtınasıyla yeni tanışanlara önlerindeki engelleri anlatın.

10-Çalışmaya katılan, yaş ve konum bakımından kıdemli grup elemanlarına önceden hazırlayıcı brifing verin.

11-Ortaya konan bütün düşünceleri sırasıyla numaralandırın.

12-Çalışmayı hep akla en gelmeyecek düşünceyle bitirin.

13-Sorunun ilk seçilen yeniden tanımlaması artık fikir üretimine yardımcı olamamaya başladığında, mutlaka ikinci bir yeniden tanımlama seçin.

14-Her yeniden tanımlamayı mutlaka “Kaç değişik şekilde…?” diye formülleştirerek yazın.

15-“Nasıl?” diye başlayan soruların hep anlamlı cümleler olmasına dikkat edin.

16-Çalışmanın serbest ve neşeli bir ortamda yürütülebilmesini sağlamak için, ısınma turu uygulamasından yararlanın.

Beyin Fırtınası Tekniği Uygulanırken Yapılmaması Gerekenler:

1-Asla teyp, kamera kullanmayın.

2-Söylenenleri Kaydetmek için yazı tahtasından yâda saydamlardan yararlanmayın.

3-Sürece katılanlardan hiç kimseyle dalga geçmeyin.

4-Çalışmaya fiilen katılmayan hiç kimsenin süreci izlemesine izin vermeyin.

5-Çalışmaların dışarıdan gelenlerce kesintiye uğratılmasına meydan vermeyin.

6-Üzeri kaydedilen önerilerle dolan kâğıtların tersini kullanmayın.

7-Başlangıçtaki tartışmada fazla zaman harcamayın, çok fazla ayrıntıya girilmesine olanak vermeyin.

8-Artık verimli olmamaya başlamış bir çalışma sürecini zorlayarak devam ettirmeye çalışmayın.

Beyin Fırtınası Uygulama Kuralları

• Her grup üyesi her turda yalnız bir fikir söyler,

• Fikirler sıra ile ve dönüşümlü olarak söylenir.

• Hızla bir kişiden diğerine geçilir,

• Grup üyeleri sıra kendilerine geldiğinde söyleyecek fikirleri yoksa “geçiniz” der.

• Her fikir; çılgınca, mantıksız, aptalca, uygun değil veya tekrar ediliyor gibi görünse bile kabul edilir ve yazılır,

• Süreç, gruptakilerin bütün fikirleri tamamlanıncaya kadar devam eder.

Beyin Fırtınası ile Tartışılabilecek Konu Örnekleri:

– Öğrenme yetersizliği nedir?
– Bisküvi fabrikasındaki pazarlama sorunları nasıl çözülür?
– Daha hızlı daha yavaştır. Örneğin…
– Dedikodu nasıl yok edilir?
– Mektup açacağı başka hangi amaçla kullanılabilir?
– Kentlere göçü önlemenin yolları nelerdir?
– Müzeler eğitimde daha işlevsel olarak kullanılabilir mi?
– İzci liderlerinin kendilerine özgü yön bulma yöntemleri nelerdir?

Beyin Fırtınası Uygulama Örneği

1. Basamak: Fikir Üretme
• Ekip lideri beyin fırtınası için konuyu gözden geçirerek herkesin anlayabileceği sadelikte gruba bildirir,
• Belirli bir fikir üretme süresi tespit edilir ( 15-20 dakika gibi),
• Gruptakiler her turda bir fikir söyler, o turda fikri yok ise geçiniz der,
• Ekip lideri her fikri özetleyerek yazar ( 1-2 kelime şeklinde),
• Fikir ortaya atan kişinin, fikrin anlamını koruduğunu kabul etmesi gerekir,
• Bir kişinin fikri, daha önce kaydedilen bir başka fikirle bağlantılı olabilir,
• Fikirlerin sayıca çokluğu önemlidir,
• Ekip lideri bir sonraki aşamaya geçmeden önce, gruba kaydedilecek daha başka fikirlerinin olup olmadığını sorar.

2. Basamak: Fikirleri Tartışma Ve Gruplandırma
• Ortaya atılan fikirler üzerinde tartışılarak fikirlerin tam olarak anlaşılması sağlanır,
• Bu bölümün sonunda bütün grup üyelerinin bir fikir üzerinde hem fikir olması zorunluluk değildir,
• Grup üyelerinin aydınlatılmasını istedikleri noktalar üzerinde beyin fırtınası oluşturularak tartışılır, Aynı özelliği taşıyan fikirler gruplandırılarak birleştirilir

3.Basamak : Fikirlerin Seçimi Ve Karar Verme
• Amaca uygun olmayan, grubun becerilerinin dışında ve daha önceden tanımlanmış fikirler elenir,
• Amaca en uygun fikirler seçilir,
• Seçilen fikirlerin uygulama kararı verilir.

Yararlanılan Kaynaklar
1. Yüksel Özden, Öğrenme ve Öğretme PegemA Yayıncılık
2. Ahmet Saban, Öğrenme – Öğretme Süreci, Nobel Yayıncılık 2002
3. Kamile Ün Açıkgöz, Aktif Öğrenme, Eğitim Dünyası Yayınları 2003
4. ODTÜ Makina Mühendisliği Bölümü ÖDA2k Ölçme-Değerlendirme-ABET2000 Çalışmaları http://www.me.metu.edu.tr/oda2k/aconfgen.htm
5. Dündar Uyar, Beyin Fırtınası, Sunum

Selami Güngördü


Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.